ABD, İsrail ordusundaki bir birliğe yardımı kesmeyi düşünüyor

ABD’nin İsrail ordusundaki Netzah Yehuda taburuna yönelik askeri yardımını keseceği yönünde henüz teyit edilmemiş haberlere İsrail hükümeti tepki gösterdi.

ABD merkezli Axios haber sitesi Pazar günü yayımladığı bir haberde Netzah Yehuda’nın İsrail’in işgal altındaki Batı Şeria’da insan hakları ihlalleri nedeniyle hedef alındığını belirtti.

İsrail’in başlıca müttefiki Washington daha önce hiç İsrail ordusundaki bir birliğe yönelik yardımı kesmemişti.

Bu hamleyle iki ülke arasında onlarca yıldır süren ortaklıkta ilk kez bir ABD yönetimi İsrail ordusuna yönelik Leahy yasasına başvurmuş olacak.

İsrail ordusu Pazar günü yaptığı açıklamada Netzah Yehuda’ya yönelik “herhangi bir ABD yaptırımından haberdar olmadığını” belirterek taburun uluslararası hukuk çerçevesinde faaliyet gösterdiğini savundu.

“Bu yönde karar alınması durumunda kararın gözden geçirileceğini” söyleyen ordu yetkilileri, “olağan dışı herhangi bir olayı pratik ve yasalara uygun şekilde soruşturmak için çalışmalara devam edileceğini” kaydetti.

ABD kaynaklarına göre, Netzah Yehuda’ya yaptırım uygulamaya karar verilmesi durumunda birliğin ABD’den askeri yardım veya eğitim alması yasaklanacak.

İsrail Kamu Yayın Kuruluşu’nun İsrailli yetkililere dayandırdığı bir habere göre, Washington, Netzah Yehuda’nın Filistinlilere karşı düzenlediği saldırılarla ilgili soruşturmaların sonuçları hakkında İsrail’den birkaç kez bilgi talep etti.

Olası yaptırıma İsrail’den tepkiler ne oldu?

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, ABD’nin olası yaptırımlarını “saçmalığın zirvesi ve ahlaki bir dibe vuruş” olarak nitelendirdi.

İsrail savaş kabinesi üyesi Benny Gantz, ABD’nin İsrail ordusunun bir birimine yaptırım uygulamasının “tehlikeli bir emsal” oluşturduğunu söyledi.

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile yaptığı telefon görüşmesinde Gantz, Washington’a kararı gözden geçirmesi çağrısında bulundu.

Gantz, Netzah Yehuda taburuna yaptırım uygulanmasının savaş zamanında “İsrail’in meşruiyetine zarar vereceğini” söyledi.

İsrail Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir, Washington’ın önerdiği yaptırımlara karşılık olarak Filistin Yönetimi’ne İsrail üzerinden aktarılan tüm fonlara el konulması çağrısında bulundu.

Ben-Gvir, “Filistin bankalarına karşı bir dizi yaptırım” uygulanmasını talep etti.

Ben-Gvir ayrıca Şubat ayında yaptığı açıklamada Sınır Muhafızları’nda bir Haredi taburu kurmayı planladığını ve ultra-Ortodoks gençleri orduya kazandırmak istediğini söyledi.

İsrail Maliye Bakanı Bezalel Smotrich hamleyi “tam bir çılgınlık ve bir Filistin devletini dayatma girişimi” olarak nitelendirdi.

Muhalefet lideri Yair Lapid ise “İsrail ordusunun hükümetin yasa dışı politikası ve siyasi başarısızlığından ilk etkilenen olduğu” yorumunda bulunurken, Netzah Yehuda’ya yönelik yaptırımların “bir hata” olduğunu vurguladı.

Öte yandan İsrail İşçi Partisi lideri Merav Michaeli, Netzah Yehuda’nın lağvedilmesi çağrısında bulunarak taburun “şiddet yanlısı ve yozlaşmış davranışlarının yıllardır” bilindiğini söyledi.

Netzah Yehuda taburu kimlerden oluşuyor?

Hahambaşı Yitzhak Yosef’e göre birçok Haredi Yahudisi, zamanlarını Tevrat’ı öğrenmeye ve dini kitapların yorumlarına ayırdıkları için orduya katılmayı reddediyor.

Ancak Haredi gençlerinin hepsi dini okulara gitmiyor, bu nedenle bazıları dini eğitim almak için özel koşullar altında orduya giriyor.

1999 yılında Haredi hahamlarının üye olduğu, kâr amacı gütmeyen Nahal Haredi adlı kuruluş oluşturuldu.

Nahal Haredi, Savunma Bakanlığı ve İsrail ordusu ile birlikte dini okullarda eğitim almayan genç Haredileri orduya almak için çalıştı.

Bu işbirliği, binlerce Haredi askerden oluşan Netzah Yehuda taburunun kurulmasına yol açtı.

Nahal Haredi, “Haredi erkeklerin yaşam tarzlarından ödün vermeden İsrail ordusunda prestijli pozisyonlarda hizmet vermelerini sağlayan ilke ve kısıtlamalara bağlı kaldıklarını” söylüyor.

1999 yılında 30 Haredi askerden oluşan ilk birlik kuruldu.

Birliğe Nahal Haredi’den esinlenerek “Nahal Haredi”, “Netzah Yehuda” ya da “97. Tabur” ismi verildi.

İsrail ordusunun oluşturduğu ilk Haredi muharebe taburu Ramallah ve Cenin’de faaliyet göstermeye başladı.

Yedioth Ahronoth gazetesi, 2019 yılında İsrail ordusunun Netzah Yehuda taburunu Ramallah’tan Cenin’e taşımaya karar verdiğini söyledi.

Aralık 2022’de ise İsrail, Netzah Yehuda’yı Batı Şeria’dan tamamen taşıdı.

Ancak ordu yetkilileri bu değişikliğin askerlerin davranışları nedeniyle yapıldığı yönündeki iddiaları reddetti.

O tarihten bu yana tabur kuzeyde faaliyet gösteriyor.

İsrail’de yayımlanan Jerusalem Post gazetesinde yer alan bir habere göre, birlik 2024 yılının başlarında Gazze’de savaşmaya başladı.

İsrail ordusunun eski komutanı Aviv Kochavi, Netzah Yehuda taburunu da içeren Kfir Tugayı’nın Lübnan, Suriye ve Gazze’de savaşabileceğini söyledi.

Şu anda Netzah Yehuda içinde yaklaşık bin asker bulunuyor.

Askerler İsrail ordusunda toplam 2 yıl 8 ay görev yapıyor.

Times of Israel gazetesine göre erkek askerler, kadın askerlerle çok fazla etkileşime girmiyor ve onlara dua etmek ve dini çalışmalarını tamamlamak için ek zaman veriliyor.

ABD neden yaptırım uygulamak istiyor?

Netzah Yehuda üyeleri, Ocak 2022’de 79 yaşındaki Filistin asıllı Amerikalı Ömer Esad’ı bir kontrol noktası yakınlarında öldürmekle suçlandı.

Esad’ın ailesi askerlerin ellerini kelepçelediğini ve onu yerde bıraktığını söyledi. Esad yerde yatarken ölü bulundu.

Soruşturmanın ardından İsrail ordusu, “güçlerin ahlaki bir başarısızlığı ve muhakeme hatası olduğunu ve insan onurunun değerine ciddi zarar verildiğini” açıkladı.

Netzah Yehuda Komutanı olay için kınandı, ilgili komutanlar görevden alındı ve askerler hakkında açılan soruşturma duruşma yapılmadan kapatıldı.

ABD Dışişleri Bakanlığı, 2022 yılının sonlarında Filistinli sivillere yönelik çeşitli şiddet olaylarından sonra Netzah Yehuda’ya yönelik inceleme başlattı.

Haaretz gazetesinde yer alan bir habere göre bu sırada Ömer Esad’ın ölümü de araştırıldı.

7 Ekim’den bu yana ABD, Filistinlilere yönelik şiddet eylemleri nedeniyle yerleşimci kişilere karşı üç farklı yaptırım kararı aldı.

Washington’ın uygulamak istediği Leahy yasası nedir?

ABD Dışişleri Bakanlığı’na göre Leahy yasası, insan hakları ihlalleri kanıtlanan hükümetlere ABD’nin yardımını yasaklıyor.

Yasaklanan yardımlar arasında ABD Savunma Bakanlığı’nın eğitim programları da bulunuyor.

ABD hükümeti “işkence, yargısız infaz, zorla kaybetme ve tecavüzü” ağır insan hakları ihlalleri olarak değerlendiriyor.

Leahy yasası bu suçlar kanıtlandığında uygulanıyor.

Yasa ismini 1990’ların sonunda bu yasanın çıkarılması için çaba gösteren Senatör Patrick Leahy’den aldı.